Yazar Atabay, oylumlu yapıtında, Emevilerin son demlerinde ve Abbasilerin ilk dönemlerinde Basra’da yaşamış Rabia’nın hayat hikayesini edebi zenginlikle başarılı bir şekilde serimlemeyi bilmiş. Rabia’nın ta çocukluğuna projeksiyon tutan yazar, bir kölenin sonradan veliye dönüşümünü akıcı bir anlatıyla taçlandırmıştır
Ayhan Kavak
Kadın veli olarak Rabia’nın hayat hikayesi oldukça ilginçtir. Kimdir? Nasıl bir hayatı olmuştur Rabia’nın? Bunu bilmek için artık önemli bir kaynak var: Leyla Atabay’ın Ceren Kültür’den çıkan Rabia romanı, okuyanları aydınlatacak, dil ve biçemi yetkince işleyip, iyi kurgulanmış biyografik özellikler taşıyan bir eser.
Yazar Atabay, oylumlu yapıtında, Emevilerin son demlerinde ve Abbasilerin ilk dönemlerinde Basra’da yaşamış Rabia’nın hayat hikayesini edebi zenginlikle başarılı bir şekilde serimlemeyi bilmiş. Rabia’nın ta çocukluğuna projeksiyon tutan yazar, bir kölenin sonradan veliye dönüşümünü akıcı bir anlatıyla taçlandırmıştır. Biçim ve biçemi mahirane kullanan Atabay, Rabia romanını dört bölüm halinde işlemektedir.
Karşılıksız aşk
İlk bölüm, annesince köle olarak satılmış Rabia’nın çocukluğuna değinir. Onun satın alınarak konağa getirilmesiyle başlar. Türlü zorbalıklara göğüs geren Rabia’nın evdeki diğer köleler olan Hiv Ana, Sarı, Yasemin ve Kara Ahmet ile ilişkileri anlatılır. Bu bölümde, Rabia Hiv Ana’dan ney çalmasını, Kara Ahmet’ten de Kuran okumasını öğrenir.
İkinci bölüm; yanına aldığı müzisyen kızlarla Emirlerin, zengin eşrafların gecelerinde hünerlerini sergileyen Gül Hatun’un, ney çalışından etkilendiği Rabia’yı kölelikten kurtararak ekibine katışına odaklanır. Rabia, gecelerden kazandığı paralarla Gül Hatun’a olan borcunu ödeyerek, ileride yaşayacağı bir ev alışını konu edinir. Burada aynı zamanda hayal kırıklığı yaşayacağı Kasım’a olan karşılıksız aşkına da değinir.
Üçüncü bölümde de, ney çalmayı bırakarak Hiv Ana ile evine yerleşmesi ve ibadetle aydınlanma sürecine değinilir. Rabia ilahi aşkın arayışında olur. Dördüncü bölümde ise her şeyi geride bırakıp çöle yakın eğreti bir kulübeye yerleşmesi ve herkesçe tanınan, üzerine menkıbeler çıkarılmış Rabia anlatılır.
Ayrıca roman akışı içerisinde döneminde yaşanmış hikmet erenlerinin düşünceleri işlenmiştir. Rabia ney çalmak için gittiği yerlerdeki ilahiyat tartışmalarını dinlemiş ve çıkarımlar yapmıştır. Özellikle kadının “sürülecek tarla” gibi görüldüğü erkek egemen bakış içerisinde kendini kanıtlayan bir veliye dönüşümü o kadar kolay hazmedilmemiştir. Türlü karalamalarla karşılaşmıştır.
Rabianın ders dolu yaşamı
Kadının yerinin ev ve kölelik olduğu düşüncesindeki bir toplumdan çıkması elbette mucize olarak görülmelidir. O mucize Rabia’da vücuda gelmiştir…/Feriduddin At’ar, Evliya Tezkireleri’nde Rabia hakkında şöyle der: “Naklederler ki, bir cemaat imtihan niyetiyle yanına gelmiş ve ‘Bütün erdemler erkeklerin başına saçılmış, mürüvvet tacı onların başına konulmuş, keramet kemeri onların beline bağlanmış, hiçbir kadına asla mürüvvet gelmemiştir, sen bu lafı nereden ediniyorsun?’ demiş, o da cevaben demiş ki: ‘Söylediğiniz şu lafların hepsi doğru ama hiçbir kadından asla bencillik ve ‘Ben sizin en yüce Rabbinizim’ [Nâziât 79:24] iddiası da çıkmamıştır.”
Yüzlerce asır geçmiş olsa da Rabia’dan bahsediliyorsa halen, onun yaşamından dersler çıkarmak icap eder. Nitekim Atabay da bu eseriyle yaptığı göndermelerle kadınlara dayatılmış prangaları görünür kılmıştır. Rabia veliler arasında ilk kez Allah’a aşkla bağlanmayı ve ilahi ışıkla bir olmanın arayışını dillendirmiştir.
Yazar Leyla Atabay, 532 sayfalık bu romanıyla, ilk kadın sûfi Rabia’yı usta işi bir kurguyla ete-kemiğe büründürmüştür. Yapıtta, Rabia kendi ruhunun karanlığını aydınlatma yolunda şöyle yakarır:
“Allah’ım, seni iki sevgiyle seviyorum/Biri benim naçizane aşkımdır/Diğeri senin sevilmeye liyakatındır/Benim aşkımın zevki seni anmaktır/Öteki seni perdesiz görme şevki/Bunda da onda da bana övgü payı yok/Bunda da onda da ancak sana hamdetmek gerek! Ey Allah’ım! Bu dünyada payıma düşen rızkı sana düşman olanlara ver: Öte dünyada payıma düşecekleri dostlarıma ver. Bana sen yetersin.”
Kadının yok sayılması ve kölelik
İşte Rabia’nın arayışının odağı da budur! Elbette yazar salt bununla da yetinmez; iktidarın kötücüllüğüne, kadının yok sayılmasına, esamesinin okunmamasına işaret ederken köleliğin bitmediğini ve İslam’da da sürdüğünü hatırlatır. Tabii tüm bunları bilgi yekûnu olarak değil, akıcı bir dil ve üslupla gerçekleştirmiştir. Kanımca, Rabia romanı bir dönemi, tasavvufi çıkışı öğrenmek açısından da ön açıcıdır. İlgiyle okunacak bir romandır Rabia!
Şu an Alanya L Tipi Cezaevi’nde tutulmakta olan yazar, 27 yılı içeride geçirmiştir ve geçirmeye devam etmektedir. Leyla Atabay’ın yayımlanmış diğer eserleri şöyledir: Konjonktürel Kimlik, Ben Kendim Öteki, Şikefta Filozofiya ve Kendini Unutan İnsan…
